از حضرت امام رضا (ع) روایت است: چون ماه محرم داخل می‌شد پدرم را کسی خندان نمی‌دید و اندوه و حزن پیوسته بر او غالب می‌شد تا روز دهم، چون روز عاشورا می‌شد،

             امرو آغاز ماه محرم است ، این ماه، ماه حزن اهل بیت علیهم السلام و شیعیان ایشان است. از حضرت امام رضا علیه السلام روایت است که: چون ماه محرم داخل مى‌شد پدرم را کسى خندان نمى‌دید و اندوه و حزن پیوسته بر او غالب مى‌شد تا روز دهم. چون روزعاشورا مى‌شد، آن روز روز مصیبت و حزن و گریه او بود و مى‌فرمود امروز روزى است که حسین علیه السلام شهید شده است.

مادرم کرده سفارش که بگو اول ماه 

بابی انت و امی یا اباعبدالله (ع)

پند عارفانه 

آیت الله میرزا جوادآقا ملکی تبریزی(ره) درباره حال دوستان خدا در دهه اول محرم می گوید : سزاوار است حال دوستان آل محمد(ص) در دهه اول محرم تغییر نموده و در دل و سیمای خود آثار اندوه و درد این مصیبت های بزرگ را آشکار نمایند... باید مقداری از لذایذ زندگی را که از خوردن و نوشیدن و حتی خوابیدن به دست می آید، ترک نموده و مانند کسی باشند که پدر یا فرزند خود را از دست داده است...باید احترام ناموس بزرگ خدا و احترام پیامبر(ص) و امام(ع)، کمتر از احترام خود و نزدیکانش باشد... اگر کسی نتواند در تمام دهه محرم این کار را انجام دهد، حداقل در روز تاسوعا و عاشورا و شب یازدهم، دست از برخی لذایذ بردارد. (المراقبات، ص 45-50)

ابن شبیب از اصحاب امام رضا علیه السلام روایت کرده که من روز اول محرم خدمت حضرت علی بن موسی الرضا علیه السلام رسیدم حضرت به من فرمود : ای پسر شبیب آیا روزه‌ای؟ عرض کردم نه یابن رسول الله ! فرمودند : امروز روزی است که زکریا پروردگارش را خواند وگفت : پروردگارا فرزندی پاک به من مرحمت بفرما ، همانا تو دعای بندگان را می شنوی. حق تعالی دعای او را مستجاب فرمود ، درحالی که حضرت زکریا درمحراب بود به ملائکه فرمود : او را ندا کردند گفتند خدا تو را به یحیی بشارت می دهد، پس هرکه امروز را روزه بدارد و سپس دعا کند دعای او مستجاب می گردد چنان که دعای زکریا (علیه السلام) مستجاب گردید.سپس حضرت فرمود: ای پسرشبیب! محرم ماهی بود که اهل جاهلیت درزمان گذشته ظلم و قتال را در این ماه حرام می‌دانستند برای احترام این ماه، (نام این ماه محرم الحرام است. ) پس این امت حرمت این ماه را نشناختند، حرمت پیامبرخدا را ندانستند ، در این ماه با ذریه ی پیامبر قتال کردند و زنان ایشان را اسیر نمودند واموالشان را به غارت بردند پس خدا این ها را هرگز نیامرزد. بعد فرمود : ای پسر شبیب!اگر گریه می کنی برای حسین بن علی بن ابی طالب (علیه السلام) گریه کن. که او را مانند گوسفندی ذبح کردند و او را با هجده نفر ازا هل بیتش شهید نمودند که هیچ یک ازآن ها در روی زمین شبیه و مانندی نداشتند.سپس حضرت فرمود : به راستی که آسمان های هفتگانه وزمین ها برای شهادت حسین(علیه السلام)گریستند. به تحقیق چهار هزارملک برای نصرت و یاری امام حسین (علیه السلام) اجازه خواستندبه زمین بیایند، آمدند وقتی رسیدند امر شهادت تمام شده بود. این چهار هزار ملک ماموریت پیدا کردند در کنار قبر آن حضرت باشند، شب و روز پیوسته با موی ژولیده، گرد آلود و غبار گرفته مشغول عزاداری هستند تا ظهور حضرت مهدی «عجل الله » و تا وقتی که حضرت ظهور کنند. پس این چهار هزار ملک از یاوران حضرت مهدی (علیه السلام) هستند و در وقتی که مشغول جنگ هستند شعارشان « یا لثارات الحسین (علیه السلام) » است، یعنی ما خون خواهی ابی عبدالله را می‌کنیم. ای پسر شبیب! خبر داد مرا پدرم ازپدرش، از جدش که چون جدم حسین (علیه السلام) را شهید کردند از آسمان خون و خاک سرخ بارید... ای پسر شبیب ! اگر می خواهی در غرفه ی عالیه ی بهشت ساکن شوی، با رسول خدا و ائمه ی طاهرین (علیه السلام) باشی، پس قاتلان حسین (علیه السلام) را لعنت کن. ای پسر شبیب! اگر می خواهی مثل ثواب شهدای کربلا را داشته باشی، هر گاه که مصیبت آن حضرت را یاد می کنی بگو  « یا لیتنی کنت معکم فافوز فوزا عظیما » یعنی ای کاش من با شما می بودم و به فوز عظیم نایل می شدم. ای پسر شبیب! اگر می خواهی با ما باشی در درجات عالیه ی بهشت، برای اندوه ما اندوهناک و برای شادی ما شاد باش.

و علیک بولایتنا ... بر تو باد بر ولایت و محبت ما اگر شخص سنگی را دوست داشته باشد خدای تعالی او را درقیامت با همان سنگ محشور می‌کند. (امالی شیخ صدوق(ره) صفحه 129 و 130)

 

اعمال روز اول محرم :روزه ، از حضرت امام رضا علیه السلام منقول است که: حضرت رسول صلى الله علیه و آله روز اول محرم دو رکعت نماز مى‌کرد و چون فارغ مى‌شد دستها را بلند مى‌کرد و این دعا را سه دفعه مى‌خواند :اَللَّهُمَّ اَنْتَ الْإِلَهُ الْقَدِیمُ وَ هَذِهِ سَنَةٌ جَدِیدَةٌ فَاَسْاَلُکَ فِیهَا الْعِصْمَةَ مِنَ الشَّیْطَانِ وَ الْقُوَّةَ عَلَى هَذِهِ النَّفْسِ الْاَمَّارَةِ بِالسُّوءِ وَ الاِشْتِغَالَ بِمَا یُقَرِّبُنِی إِلَیْکَ یَا کَرِیمُ یَا ذَا اَلْجَلالِ وَ الْإِکْرامِ یَا عِمَادَ مَنْ لاَ عِمَادَ لَهُ یَا ذَخِیرَةَ مَنْ لاَ ذَخِیرَةَ لَهُ یَا حِرْزَ مَنْ لاَ حِرْزَ لَهُ یَا غِیَاثَ مَنْ لاَ غِیَاثَ لَهُ یَا سَنَدَ مَنْ لاَ سَنَدَ لَهُ یَا کَنْزَ مَنْ لاَ کَنْزَ لَهُ یَا حَسَنَ الْبَلاَءِ یَا عَظِیمَ الرَّجَاءِ یَا عِزَّ الضُّعَفَاءِ یَا مُنْقِذَ الْغَرْقَى یَا مُنْجِیَ الْهَلْکَى یَا مُنْعِمُ یَا مُجْمِلُ یَا مُفْضِلُ یَا مُحْسِنُ اَنْتَ الَّذِی سَجَدَ لَکَ سَوَادُ اللَّیْلِ وَ نُورُ النَّهَارِ وَ ضَوْءُ الْقَمَرِ وَ شُعَاعُ الشَّمْسِ وَ دَوِیُّ الْمَاءِ وَ حَفِیفُ الشَّجَرِ یَا اللَّهُ لاَ شَرِیکَ لَکَ ؛ اللَّهُمَّ اجْعَلْنَا خَیْراً مِمَّا یَظُنُّونَ وَ اغْفِرْ لَنَا مَا لاَ یَعْلَمُونَ وَ لاَ تُؤَاخِذْنَا بِمَا یَقُولُونَ حَسْبِیَ اللَّهُ لا إِلهَ إِلاّ هُوَ عَلَیْهِ تَوَکَّلْتُ وَ هُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِیمِ آمَنّا بِهِ کُلٌّ مِنْ عِنْدِ رَبِّنا وَ ما یَذَّکَّرُ إِلاّ اُولُوا الْاَلْبابِ

 رَبَّنا لا تُزِغْ قُلُوبَنا بَعْدَ إِذْ هَدَیْتَنا وَ هَبْ لَنا مِنْ لَدُنْکَ رَحْمَةً إِنَّکَ اَنْتَ الْوَهّابُ.

شیخ طوسى ره فرموده که مستحب است روزه دهه اول محرم و لکن روز عاشورا امساک نماید از طعام و شراب تا بعد از عصر آن وقت به قدر کمى تربت تناول نماید.